Blog, Dinh Dưỡng & Sức Khoẻ
Hướng dẫn bảo quản sữa bột đúng cách – Tránh mất chất & nhiễm khuẩn
Mở đầu: Đừng để công sức chăm bé “đổ sông” chỉ vì… bảo quản sữa sai cách
Sữa bột – dù là cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ hay người lớn – đều là sản phẩm dinh dưỡng cao cấp, giàu vi chất và rất nhạy cảm với độ ẩm, nhiệt độ và vi khuẩn. Thế nhưng, thực tế cho thấy rất nhiều gia đình hiện nay vẫn bảo quản sữa sai cách mà không hề hay biết: để gần bếp, hở nắp lâu, dùng muỗng ướt, thậm chí để sữa trong tủ lạnh…
Kết quả? Sữa dễ ẩm mốc, vón cục, nhiễm khuẩn chéo, và nguy hiểm nhất là mất giá trị dinh dưỡng mà không thể nhận ra bằng mắt thường. Trẻ dùng sữa bị giảm chất không những chậm tăng cân mà còn dễ rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy hoặc kém hấp thu.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về:
- Vì sao sữa bột dễ bị mất chất và nhiễm khuẩn
- Những sai lầm phổ biến khi bảo quản
- Hướng dẫn cách bảo quản sữa đúng chuẩn theo khuyến cáo từ chuyên gia và nhà sản xuất
I. Vì sao sữa bột dễ bị mất chất và nhiễm khuẩn?
Sữa công thức là sản phẩm “sống”, nghĩa là chứa nhiều chất dễ phân hủy nếu gặp điều kiện không phù hợp. Hiểu rõ các yếu tố tác động đến chất lượng sữa sẽ giúp bạn chủ động phòng tránh và bảo quản đúng cách hơn.
1. Thành phần dinh dưỡng rất nhạy cảm
Trong sữa bột chứa nhiều chất dễ bị biến đổi:
- Vitamin A, C, D, B-complex: rất dễ mất hoạt tính nếu tiếp xúc lâu với ánh sáng, nhiệt độ cao hoặc không khí ẩm.
- Canxi, kẽm, sắt: có thể bị kết tủa nếu sữa vón cục, không còn phân tán tốt trong nước.
- Lợi khuẩn (probiotic): nếu có trong sữa, sẽ chết nhanh nếu không bảo quản nơi khô ráo, mát mẻ, đặc biệt là với dòng sữa “mát” cho trẻ tiêu hóa kém.
Do đó, một hộp sữa dù chưa hết date, nếu bị ẩm hoặc phơi nắng quá lâu cũng có thể mất 20–50% chất lượng mà người dùng không hề biết.
2. Dễ hút ẩm và vón cục nếu không đóng nắp kỹ
Sữa bột có cấu trúc hạt mịn và chứa nhiều đường lactose – một chất hút ẩm mạnh. Nếu bạn chỉ cần quên đậy nắp trong 30 phút, sữa đã có thể bắt đầu vón nhẹ. Sau 2–3 giờ, sữa có thể thay đổi màu, vón cục to, nặng mùi hoặc chua nhẹ.
Đây là môi trường hoàn hảo cho vi khuẩn, nấm mốc và bào tử trong không khí phát triển, đặc biệt là vi khuẩn Bacillus cereus – loại có thể gây ngộ độc thực phẩm và tiêu chảy ở trẻ nhỏ.
3. Muỗng lấy sữa nếu không khô ráo – dễ tạo điều kiện nhiễm chéo
Một trong những nguyên nhân khiến sữa nhanh hỏng là do dùng muỗng còn ướt, muỗng để chung trong hộp hoặc lấy muỗng từ tay ướt, bát nước, hoặc đặt lên bàn bẩn rồi lại cho vào sữa. Khi đó, bạn vô tình đưa cả vi khuẩn, nấm, hoặc thậm chí men mốc vào trong hộp.
Dù bạn không thấy biểu hiện ngay, nhưng nếu quan sát kỹ có thể thấy bé bú sữa xong bị đầy hơi, tiêu chảy, nôn trớ nhẹ hoặc biếng ăn kéo dài – nguyên nhân rất có thể đến từ sữa nhiễm khuẩn mà mắt thường không nhận biết được.
II. Những sai lầm phổ biến khi bảo quản sữa bột tại nhà
Dưới đây là những thói quen rất thường gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm khi bảo quản sữa:
1. Đặt hộp sữa ở kệ bếp, gần lò vi sóng hoặc ánh nắng
Nhiệt độ cao làm phân hủy vitamin, chất béo và giảm thời gian sống của lợi khuẩn (nếu có). Nhiều gia đình có thói quen đặt hộp sữa ngay góc bếp hoặc gần cửa sổ – nơi có ánh nắng rọi vào hoặc tỏa nhiệt từ bếp ga/lò điện. Kết quả là sữa dù chưa hết hạn vẫn có thể mất chất hoặc đổi mùi nhẹ chỉ sau 2–3 tuần.
Giải pháp: luôn để sữa ở nơi thoáng, khô, không ánh sáng trực tiếp, nhiệt độ phòng dưới 25 độ C là tốt nhất.
2. Đậy nắp lỏng lẻo hoặc dùng nắp không khít
Một số hộp sữa có nắp lò xo hoặc nắp nhựa không chắc chắn. Sau khi sử dụng, nếu đậy sơ sài hoặc nghiêng hộp, nắp không khít hoàn toàn – hơi ẩm không khí sẽ len vào, nhất là vào mùa nồm ẩm (tháng 2–4 hàng năm tại miền Bắc Việt Nam).
Hệ quả: sữa nhanh chóng đổi mùi, đổi màu, mất độ tơi mịn ban đầu, vón nhẹ và khi pha không tan hoàn toàn.
3. Dùng chung muỗng với các loại sữa khác
Nhiều cha mẹ tiết kiệm bằng cách dùng 1 muỗng để pha sữa cho nhiều loại khác nhau, ví dụ dùng muỗng của sữa Blackmores để pha sữa Aptamil. Nhưng mỗi hãng thiết kế muỗng với thể tích riêng biệt (thường từ 4.3g – 4.9g), việc này khiến bạn pha sai tỷ lệ dù vẫn tưởng đã pha đúng “1 muỗng + 30ml nước”.
Ngoài ra, dùng chung muỗng còn làm tăng nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn từ hộp này sang hộp khác – khiến cả hai loại sữa đều bị ảnh hưởng.
4. Bảo quản sữa bột trong tủ lạnh – tưởng đúng nhưng sai
Nhiều người nghĩ rằng “cho vào tủ lạnh sẽ chống ẩm” nhưng thực tế hoàn toàn ngược lại. Hơi nước trong tủ lạnh dễ bám lên nắp hộp, hoặc khi lấy sữa ra môi trường ấm, hơi nước ngưng tụ tạo giọt – thấm ngược vào sữa.
Ngoài ra, tủ lạnh là nơi có rất nhiều vi khuẩn “ẩn náu” như E.coli, Salmonella… Việc để hộp sữa hở trong môi trường kín, ẩm của tủ lạnh là cách nhanh nhất để sữa bị nhiễm khuẩn chéo.
III. Cách bảo quản sữa bột đúng sau khi mở nắp
Một hộp sữa bột sau khi mở nắp là môi trường cực kỳ nhạy cảm. Mọi yếu tố như không khí, nhiệt độ, độ ẩm và vi khuẩn từ bên ngoài đều có thể tác động trực tiếp đến chất lượng sản phẩm. Vì vậy, bạn cần tuyệt đối tuân thủ các nguyên tắc bảo quản sau:
1. Đóng kín nắp ngay sau mỗi lần sử dụng
Luôn đảm bảo nắp được đậy chặt, kín khít ngay sau mỗi lần lấy sữa. Không để nắp hở trong thời gian dài, dù chỉ vài phút, vì không khí ẩm sẽ xâm nhập và làm sữa bị hút ẩm, vón cục, đổi màu hoặc biến chất.
Nếu hộp có nắp nhựa mềm hoặc khóa bật không chắc chắn, bạn có thể dùng dây thun to hoặc bọc thêm túi zip bên ngoài để đảm bảo kín tuyệt đối.
2. Luôn dùng muỗng đi kèm trong hộp (và giữ muỗng khô ráo)
Mỗi loại sữa có tỉ lệ pha riêng, được tính chính xác dựa trên thể tích của muỗng đi kèm. Tuyệt đối không dùng muỗng ngoài hoặc ước lượng bằng thìa cà phê, thìa canh.
Ngoài ra:
- Không để muỗng trong hộp (trừ khi có ngăn riêng gắn trên nắp)
- Không dùng muỗng ướt hoặc chưa khô hoàn toàn sau khi rửa
- Không đặt muỗng lên mặt bàn bếp, khăn ướt hoặc gần bồn rửa
Hãy chuẩn bị riêng một chén sạch, khô để đặt muỗng sau mỗi lần pha.
3. Không chia sữa ra lọ nhỏ trừ khi cần thiết
Một số mẹ có thói quen chia sữa ra nhiều lọ nhỏ để tiện mang đi du lịch hoặc gửi người chăm bé. Tuy nhiên, nếu không đảm bảo vệ sinh, việc chia lẻ sẽ tăng nguy cơ nhiễm khuẩn vì hộp nhỏ thường không kín khí tốt, dễ bị bụi và ẩm xâm nhập.
Chỉ nên chia sữa trong trường hợp cần thiết, và lọ nhỏ phải:
- Được rửa sạch, tiệt trùng và phơi khô hoàn toàn
- Có nắp vặn kín, hạn chế tiếp xúc không khí
- Dán rõ ngày chia để sử dụng trong thời gian ngắn (dưới 7 ngày)
IV. Lưu ý khi bảo quản sữa trong điều kiện khí hậu nóng ẩm
Tại Việt Nam, đặc biệt là khu vực miền Bắc vào mùa xuân và mùa hè, độ ẩm không khí thường xuyên vượt ngưỡng 80–90%. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc bảo quản thực phẩm khô – và sữa bột là một trong những sản phẩm dễ bị tác động nhất.
1. Không đặt sữa gần bếp, tủ lạnh hoặc nơi có ánh sáng chiếu vào
Nhiệt độ cao và ánh sáng trực tiếp có thể phá hủy các vitamin tan trong chất béo như A, D và E. Cũng nên tránh để sữa tại nơi nhiệt độ biến động nhiều (như gần cửa ra vào, dưới gầm tủ bếp) vì dễ tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
Hãy đặt sữa ở ngăn tủ kín, mát, tránh ánh sáng trực tiếp, lý tưởng nhất là nơi thông thoáng, độ ẩm thấp và sạch sẽ.
2. Đừng để hộp sữa mở nắp quá 4 tuần
Hầu hết các hãng sữa công thức đều khuyến cáo: nên sử dụng sữa trong vòng 3–4 tuần kể từ khi mở nắp, kể cả khi hộp vẫn còn nhiều. Sau khoảng thời gian này, các dưỡng chất có thể bị biến đổi, vi khuẩn tích tụ dần dù bạn không ngửi thấy mùi bất thường.
Nếu dùng sữa không thường xuyên, hãy cân nhắc:
- Mua loại hộp nhỏ (400g–600g)
- Ghi rõ ngày mở nắp lên thân hộp để dễ theo dõi
- Sử dụng hết sớm trong 3 tuần nếu có thể
V. Kết luận: Bảo quản đúng – đảm bảo dinh dưỡng đến giọt cuối cùng
Không ít cha mẹ rất kỹ lưỡng trong việc chọn loại sữa tốt cho con, nhưng lại sơ suất ở khâu bảo quản, khiến sữa bị hỏng âm thầm, làm bé uống không hiệu quả hoặc thậm chí bị rối loạn tiêu hóa mà không rõ nguyên nhân.
Để bảo quản sữa bột đúng cách, bạn cần ghi nhớ 6 nguyên tắc quan trọng:
- Luôn đậy nắp kín ngay sau khi lấy sữa
- Không để hộp sữa gần nguồn nhiệt, ánh nắng hoặc nơi ẩm thấp
- Sử dụng đúng muỗng đi kèm, luôn khô ráo và sạch sẽ
- Không dùng lại sữa pha thừa sau 1 giờ
- Không để hộp sữa trong tủ lạnh
- Ghi rõ ngày mở nắp và sử dụng hết trong vòng 4 tuần
Cuối cùng, hãy xem việc bảo quản sữa là một phần của dinh dưỡng, không tách rời với việc chọn sữa tốt. Một hộp sữa loại cao cấp sẽ vô nghĩa nếu bị nhiễm khuẩn hoặc mất chất dinh dưỡng chỉ vì… quên đậy nắp hoặc để ở chỗ nóng.